Kayıtlar
Tarixdə Fələstin adını ilk dəfə çəkən yazar tarixin atası sayılan Heredotdur. Bu ölkəyə " Suria paleatina" adını vermişdir. Ayrıca aşağı Suriya adıyla da bilinir. Tövratin 'Çıxış" kitabinda da Musanı n Fələstin adını çəkdiyini bilirik: Fələstin xalqı dəhsətə düşəcək.
Bəzi tarixçilər Fələstin adının "çobanın ölkəsi" anlamına gələn qədim suryanicə "Palishan" kəlməsindən törədiyini düsünməktədirlər.
Araşdırmaçıların çox hissəsi Fələstin adını dəniz kənarında yaşayan Hind-Avropa Fələstinlilərdən aldığı mövzusunda həm fikirdirlər.
Fələstin ingilis mandati dövründən 27000 kvadrat km-lik torpaq parçasıdır.
Fələstin torpağları tarixin heç bir dönəmində işğalçıların hədəfi olmağdan qurtulmamışdı. Çünki, Amerkanın, Avstraliyanın ve Yeni Zealandiyanın kəşfindən öncə XV yüz illiyin sonlarına qədər 3 qitənin yəni bütün dünyanın buluşma ve yol ayrımı nöktəsi bu torpaqlardı.
Araştırmaçılarçın ən çətin məsələ, tarix boyu Fələstində yerləşən əhalinin kimliyi ve sayı xüsusunda bir qərar verməkdir.
Sami dilində danışan tayfaların Fələstinə öz möhürlərini vurması aksiyomadi.
Miladdan öncə III minillikdən etibarən Fələstini yurd edən Amorilər, burada şəhərlər və qalalar tikmiş, Fələstinə, Suriyaya ve Iraqa siyasi və əsgəri yöndən hakim olmuşlar. Amorilərin paytaxtı Mari gözəl qadınları ilə məşhur idi.
Fələstində Amorilərlə birlikdə və ya onlardan sonra Sami Kənanlılar yaşadılar. Yəqin ki, Kənanlı köç dalğası daha güclü oldu ki, bölgə onların adıyla Kənan eli adlanmağa başladı.
Daha sonra Hiksosların bəlli bir sürə Suriya ve Misir torpağlarındakı hakimiyyəti sırasında Hurrilər, Habirular və Hetlər buraya yerləşmiş, sonra köçüb getmişdilər. Ardıyca, m. öncə II minilliyin ortalarında Sami Aramilər tarix səhnəsinə çıxaraq, kütləvi şəkildə Fərat, Dəməşq, Havran ve Bəka vadisinə yerləşdilər.
Ibranilerin Kənan elinin( Finikiya) qapılarını döyməyə başladığı dönəmlərdə, yəni eradan əvvəl XIII yüz illiyin sonlarında Hind-Avropalı bir xalq Kənan ölkəsinin sahillərinə hücum edərək Yafa ile Qazze arasında qalan 40 mil uzunluğundakı ərazidə yerləşdilər. Bunlar, daha sonra bütün Fələstinə adlarını verəcək Fələstinlilər idi.
Geniş yayılmış görüşə görə əsil ölkələri Krit və Ege adaları olan Filistlər, məmləkətlərinin zəlzələ və Afrikadan gələn köç dalğasıyla xaraba halına dönməsindən sonra bəzən quru yoluyla Kiçik Asiyanı keçərək, bəzən də dəniz yoluyla Suriyaya gəlib Fələstin sahillərində məskunlaşmışdılar.
Hər nə qədər ərəblər qədim dövrlərdə Fələstin əhalisinin formalaşmasına böyük ölçüdə təsir etməmişdilərsə də, önəmli bir nüfusları vardi və güney tərəfdən Fələstin sərhədlərinə soxulmuşdular. Miladdan öncə VI yüz illikden etibarən irəliləyərək Sinanın şimal şərq hissəsində ərəb Nabat dövlətini qurmuşlar və paytaxtları Petra Romalılar dönəmində yüksək mədəni səviyyəyə çatmışdır.
Erəb yarımadasına ərəb torpaqları deyilməyə başladıqdan sonra Ürdünün şərqindəki torpaqların hamısına bu ad verilmiş və Romalılar gəlincə Ürdünün şərqinə rəsmən Erəb yurdu adı verilmişdir. Islami fəthlərdən sonra Fələstin ve digər ərəb bölgələri ərəb kimliyinə büründü. Ürdün çayının hər iki sahilinə yayılmış Fələstin əhalisi şəhərlisi, kəndlisi, səhrada yaşayanı ilə birgə əslən ərəb qəbilələrinə mənsub olması ilə öyünürlər.
Akka, Hayfa, Nasira ve ayrıca əl-Cəlil metropoliti Matran Gregorius Haccarin Ingiltərə hökümətinin ərəb üsyanının səbəblərini araşdırmaq üçün 1937-də Fələstinə göndərdiyi Kraliyyət Komissiyasına söylədiyi bu sözlərə qulaq verək.
Fələstinli ərəblərin bu ölkəni yəhudilərdən minlərcə il öncə vətən edən əsil Fələstin yerlilərinin soyundan gəldiklərini unutmayın. Yəhudilər onları qovmağı bacarmadılar və ölkə bu zamana qədər onların adıyla qaldı. Yəhudilər ölkənin ancaq bir qismini bir neçə əsr əllərində saxlıya bildilər. Sonra Fələstində xristiyanlıq ortaya çıxdı.Səmavi kitablara görə onların hamısı, yəhudilərin isə bir qismi xristiyan oldu. Xristiyanlığın təqib edilməsinə baxmayaraq Fələstin xristiyanlaşdı. Ardıyca, islami fəthlər başladı. Islam Isani ucaldirdi. Xristiyanların böyük hissəsi xristiyanlığı qəbul etdi və ərəbcə bütün ölkəyə yayıldı.
Islami ərəb fəthlərinin nəticələrindən biri fəth etdikləri ölkələrin xalqlarıyla qarışıb onları ərəbləşdirmələri oldu.
Bəzi tarixçilər Fələstin adının "çobanın ölkəsi" anlamına gələn qədim suryanicə "Palishan" kəlməsindən törədiyini düsünməktədirlər.
Araşdırmaçıların çox hissəsi Fələstin adını dəniz kənarında yaşayan Hind-Avropa Fələstinlilərdən aldığı mövzusunda həm fikirdirlər.
Fələstin ingilis mandati dövründən 27000 kvadrat km-lik torpaq parçasıdır.
Fələstin torpağları tarixin heç bir dönəmində işğalçıların hədəfi olmağdan qurtulmamışdı. Çünki, Amerkanın, Avstraliyanın ve Yeni Zealandiyanın kəşfindən öncə XV yüz illiyin sonlarına qədər 3 qitənin yəni bütün dünyanın buluşma ve yol ayrımı nöktəsi bu torpaqlardı.
Araştırmaçılarçın ən çətin məsələ, tarix boyu Fələstində yerləşən əhalinin kimliyi ve sayı xüsusunda bir qərar verməkdir.
Sami dilində danışan tayfaların Fələstinə öz möhürlərini vurması aksiyomadi.
Miladdan öncə III minillikdən etibarən Fələstini yurd edən Amorilər, burada şəhərlər və qalalar tikmiş, Fələstinə, Suriyaya ve Iraqa siyasi və əsgəri yöndən hakim olmuşlar. Amorilərin paytaxtı Mari gözəl qadınları ilə məşhur idi.
Fələstində Amorilərlə birlikdə və ya onlardan sonra Sami Kənanlılar yaşadılar. Yəqin ki, Kənanlı köç dalğası daha güclü oldu ki, bölgə onların adıyla Kənan eli adlanmağa başladı.
Daha sonra Hiksosların bəlli bir sürə Suriya ve Misir torpağlarındakı hakimiyyəti sırasında Hurrilər, Habirular və Hetlər buraya yerləşmiş, sonra köçüb getmişdilər. Ardıyca, m. öncə II minilliyin ortalarında Sami Aramilər tarix səhnəsinə çıxaraq, kütləvi şəkildə Fərat, Dəməşq, Havran ve Bəka vadisinə yerləşdilər.
Ibranilerin Kənan elinin( Finikiya) qapılarını döyməyə başladığı dönəmlərdə, yəni eradan əvvəl XIII yüz illiyin sonlarında Hind-Avropalı bir xalq Kənan ölkəsinin sahillərinə hücum edərək Yafa ile Qazze arasında qalan 40 mil uzunluğundakı ərazidə yerləşdilər. Bunlar, daha sonra bütün Fələstinə adlarını verəcək Fələstinlilər idi.
Geniş yayılmış görüşə görə əsil ölkələri Krit və Ege adaları olan Filistlər, məmləkətlərinin zəlzələ və Afrikadan gələn köç dalğasıyla xaraba halına dönməsindən sonra bəzən quru yoluyla Kiçik Asiyanı keçərək, bəzən də dəniz yoluyla Suriyaya gəlib Fələstin sahillərində məskunlaşmışdılar.
Hər nə qədər ərəblər qədim dövrlərdə Fələstin əhalisinin formalaşmasına böyük ölçüdə təsir etməmişdilərsə də, önəmli bir nüfusları vardi və güney tərəfdən Fələstin sərhədlərinə soxulmuşdular. Miladdan öncə VI yüz illikden etibarən irəliləyərək Sinanın şimal şərq hissəsində ərəb Nabat dövlətini qurmuşlar və paytaxtları Petra Romalılar dönəmində yüksək mədəni səviyyəyə çatmışdır.
Erəb yarımadasına ərəb torpaqları deyilməyə başladıqdan sonra Ürdünün şərqindəki torpaqların hamısına bu ad verilmiş və Romalılar gəlincə Ürdünün şərqinə rəsmən Erəb yurdu adı verilmişdir. Islami fəthlərdən sonra Fələstin ve digər ərəb bölgələri ərəb kimliyinə büründü. Ürdün çayının hər iki sahilinə yayılmış Fələstin əhalisi şəhərlisi, kəndlisi, səhrada yaşayanı ilə birgə əslən ərəb qəbilələrinə mənsub olması ilə öyünürlər.
Akka, Hayfa, Nasira ve ayrıca əl-Cəlil metropoliti Matran Gregorius Haccarin Ingiltərə hökümətinin ərəb üsyanının səbəblərini araşdırmaq üçün 1937-də Fələstinə göndərdiyi Kraliyyət Komissiyasına söylədiyi bu sözlərə qulaq verək.
Fələstinli ərəblərin bu ölkəni yəhudilərdən minlərcə il öncə vətən edən əsil Fələstin yerlilərinin soyundan gəldiklərini unutmayın. Yəhudilər onları qovmağı bacarmadılar və ölkə bu zamana qədər onların adıyla qaldı. Yəhudilər ölkənin ancaq bir qismini bir neçə əsr əllərində saxlıya bildilər. Sonra Fələstində xristiyanlıq ortaya çıxdı.Səmavi kitablara görə onların hamısı, yəhudilərin isə bir qismi xristiyan oldu. Xristiyanlığın təqib edilməsinə baxmayaraq Fələstin xristiyanlaşdı. Ardıyca, islami fəthlər başladı. Islam Isani ucaldirdi. Xristiyanların böyük hissəsi xristiyanlığı qəbul etdi və ərəbcə bütün ölkəyə yayıldı.
Islami ərəb fəthlərinin nəticələrindən biri fəth etdikləri ölkələrin xalqlarıyla qarışıb onları ərəbləşdirmələri oldu.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder